2019 yılının Aralık ayında Çin Wuhan'da başlayan COVID-19, ülkemizde de Mart ayının ikinci haftasından itibaren binlerce insanı etkilemiştir. Bu süreç Çin’de genel olarak immün sisteme katkı sağlayan akupunktur uygulamaları ve modern batı tıbbının birlikte kullanımı sayesinde başarılı bir şekilde atlatılmıştır. Geleneksel Çin Tıbbı’na göre akupunktur, COVID-19 hastalığı için hem korunmada, hem de tedavi sürecini yönetmede ve iyileşmede etkin rol oynamaktadır.
Covid 19 damlacık yoluyla bulaşır ve kuluçka süresi 2 ila 14 gün arasında değişir. Semptomlar hastadan hastaya farklılıklar gösterse de genellikle ateş, öksürük, boğaz ağrısı, nefes darlığı, halsizlik, bazen de gastroenterit ile karakterizedir. Hastalık çoğu insanda hafif bulgularla bazen de asemptomatik seyir gösterirken çok yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda pnömoniye, akut solunum sıkıntısı sendromuna (ARDS) ve çoklu organ yetmezliğine neden olabilmektedir.
Virüse özgü bir ilaç şu an için bulunmamakla birlikte, antiviral ilaçlar, sıtma tedavisinde kullanılan hidroksiklorokin ve alt solunum yolu enfeksiyonlarında kullanılan azitromisin hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
AKUPUNKTURUN İMMÜN SİSTEM ÜZERİNE ETKİSİ
Modern klinik ve deneysel çalışmalar akupunkturun; bağışıklık fonksiyonunu, antienflamatuvar ve antienfeksiyöz etkileriyle düzenleyebileceğini göstermiştir. Akupunktur, hücresel ve humoral bağışıklıkları etkiler; retiküloendotelyal sistemi aktive ederek immunstimulan hücre artışını aktive eder ve lökositozu uyarır, globulin, kompleman ve interferonu aktive ederek mikrop öldürücü etki gösterir. Otonom ve nöroendokrin sistemlerin hipotalamus-hipofiz kontrolünü yaparak özellikle mikrodolaşım, lokal ve genel ısı düzenlenmesini modüle eder.
Akupunktur iğnesinin cilt altına girmesiyle birlikte mikroinflamasyon meydana gelerek, bu bölgelerde trombositlerden salınan TGF-α, TGF-β gibi sitokinler nötrofilleri bölgeye çeker, doku makrofajlarını da aktive eder. Bir süre sonra bütün vücutta diğer bağışıklık sistem hücreleri de aktifleşmekte ve viral bulaşma olduğunda bu hücreler cevap vermeye hazır bir duruma gelmektedir. Noktaların akupunkturla uyarımı IgA konsantrasyonunu, T lenfosit sayısını artırarak bağırsak hasarını, yüksek geçirgenliği iyileştirmekte ve bağırsak mukozal bağışıklık bariyeri üzerinde koruyucu etki yapaktadır. Ayrıca CD8+ T hücre artışı yaparak sepsisteki ölüm oranını azalttığı bildirilmiştir.
COVID-19’UN AKUPUNKTUR İLE TEDAVİSİ
COVID-19 akupunktur tedavi yaklaşımında yapılacak uygulama hastanın genel durumuna uygun olarak değerlendirilir ve Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu rehberlerine uygun önlemler alınarak yapılır. Akupunktur tedavisi uygulaması sırasında kesinlikle Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan karantina ve dezenfeksiyon şartlarına uyulmaktadır.
COVID-19 için yapılacak akupunktur tedavisi öncesinde Geleneksel Çin Tıbbı’na göre hastada görülen semptomlar tespit edilerek sendromlar ayırt edilerek klinik evreleme yapılır. Akupunktur tedavisindeki amaç, vücuttaki akupunktur noktalarını uyararak meridyen boyunca iç organları uyarmaktır. Bu doğrultuda akupunktur noktalarının uyarılması ile iç organları ve vücuttaki Qi’yi uyarmış ve güçlendirmiş oluruz (Geleneksel Çin Tıbbına göre“Qi” yaşam enerjisi anlamına gelir bu enerji akışı bozulduğunda, arttığında ya da azaldığında hastalıklar oluşur). Bu da COVID-19 salgınına neden olan patojeni vücuttan ayırıp uzaklaştırılabilir, organlarda meydana gelen hasarı azaltabilir, immün sistemin düzenlenmesini ve semptomların gerilemesini sağlayabilir. Risk grubu altındaki bireylere profilaktik olarak uygulama yapılarak olası hastalığın olumsuz etkileri azaltılabilir.
COVID-19 TEDAVİSİNDE KORUNMA
Covid-19 pandemisinde proflaktik (koruyucu) yaklaşımın gerekliliği özellikle risk grubu içerisindeki doktorlar, hemşireler, yardımcı sağlık personelleri ve bu dönemde görevli kamu personelleri için her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. COVID-19’un bulaşma yolları düşünülerek göz, ağız ve burun mukozası ile ilgili lokal akupunktur noktaları ilk olarak tercih edilir. Bu noktaların kullanılması bu bulaş alanlarında iğnenin girmesiyle birlikte mikroinflamasyon meydana getirerek, bu bölgelerde trombositlerden salınan TGF-α, TGF-β gibi sitokinler nötrofilleri bölgeye çeker. Bu dönemde doku makrofajlarının da aktif olduğunu görüyoruz. Bir süre sonra bütün vücutta diğer immün hücreler de aktifleşiyor. Yani bu bölgelerde bir viral bulaşma olunca immün hücreler cevap vermeye hazır bir duruma geliyorlar. Dolayısıyla kişinin hastalıktan korunması mümkün olabiliyor.
COVID-19 hastalığının tedavisinde en tecrübeli ülkelerden biri olan Çin, tedavi deneyimlerini gerek yayınladıkları makalelerle gerekse de hazırladıkları re
hberlerle tıp bilim camiasıyla paylaşmıştır. Hastalarının neredeyse tamamına yakınında modern tedavilerle birlikte akupunktur uygulamalarını da kullanmışlardır ve tedavideki başarılarını da bu birlikteliğe borçlu olduklarını sıklıkla vurgulamaktadırlar. Akupunktur esas etkisini olası vaka ve ilk evre hastalarda göstermekte, hastalığın ileri evrelere geçişini önlemeye ve iyileşme evresinde de hastalığa ait olası bozuklukların azaltılmasına önemli derecede katkı sağlamaktadır. Buna karşın, orta ve kritik evredeki hastaların tedavisine katkısının daha sınırlı olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle ilk evrelerdeki ve iyileşme dönemindeki her hastaya, mevcut tedaviye mutlaka akupunktur ilave edilerek bütünsel anlayışla uygulanması gerekmektedir.
Akupunktur tedavisinin bağışıklık sistemi üzerine etkilerinin bilimsel çalışmalarla kanıtlanmış olması, nispeten ucuz olması, yan etkisinin olmaması gibi nedenlerden dolayı ülkemizde de COVID-19 tedavisinde giderek önem kazanmaktadır.
Doç. Dr. Funda Aksu,
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
